Νόστος. Η επιστροφή στην πατρίδα, μια ενέργεια ψυχοσωματική υποδηλώνει το άλγος, τον πόνο της επιστροφής. Το ανθρώπινο γένος είναι συνδεδεμένο με τον τόπο, γενέτειρα ζωής, ιδεών και αγώνων προς την διατήρηση της ανθρώπινης υπόστασης καθώς και όσης υλικής ή άυλης κληρονομιάς αυτή διαφυλάσσει. Η οικοδόμηση λοιπόν ενός θύλακα μνήμης αυτής της κληρονομιάς αποτελεί εφαλτήριο για την διατήρηση και την διάδοση της γνώσης η οποία μέχρι εκείνη την στιγμή φυλασσόταν στο συλλογικό θυμικό. Η φράση «επιστρέφω στην πατρίδα μου» νοηματοδοτεί πλήρως την οριστική επιστροφή του μεγάλου Έλληνα αγωνιστή του Γένους Ρήγα Βελεστινλή στον τόπο του. Η δημιουργία ενός χώρου μνήμης, μελέτης και καταγραφής όλης της πορείας και του έργου του μεγάλου αυτού προδρόμου της Ελληνικής Επανάστασης, αποτελεί φόρο τιμής και θύμησης. Ενώ επιδίωξη αποτελεί η αναζήτηση του νήματος που αποτέλεσε ιστορική συνέχεια μέσα από το πρόσωπο αυτό να αναζωπυρωθεί η ιδέα για τον αγώνα και την δημιουργία ελεύθερων εθνών και αδελφωμένων λαών χωρίς τα βάρη της τυραννίας.
Ο σχεδιασμός ενός μουσείου στην θεσσαλική γη αποτέλεσε εξ’ αρχής πρόκληση. Αφ’ ενός η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από ήπια μορφολογία ενώ απόλυτος κυρίαρχος είναι η φύση. Αυτή η αδρή μορφή τοπίου που χαρακτηρίζεται από τον έντονο γεωργικό χαρακτήρα. Μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις μακριά από τον αστικό θόρυβο. Αφετέρου δεν υπάρχει κάποιο διακριτό σημείο αναφοράς είτε φυσικό είτε ανθρωπογενές, οπότε στραφήκαμε σε έναν σχεδιασμό εσωστρεφή. Το ίδιο το κτίριο γίνεται ο φάρος πολιτισμού που έχει ανάγκη η περιοχή και το σημείο αναφοράς που δυναμιτίζει νέες καταστάσεις και την ίδια την ζωή μέσα από τις ενέργειες που θα λαμβάνουν χώρα γύρω και μέσα σε αυτό.
Η εσωστρέφεια αυτή αγκυρώνει το κτίσμα γύρω από δύο μεγάλες εσωτερικές αυλές ενώ αξιοποιεί το μικροκλίμα και οριοθετεί το ύπαιθρο από μέσα. Χειρονομία αντίστροφη από όλα τα γύρω οικοδομήματα της περιοχής που προέκυψαν από μία διαδικασία πρόσθεσης και επεκτάσεων. Στην περίπτωσή μας πρωταγωνιστής γίνεται η αφαίρεση από μία αρχική ογκοπλασία κάνοντας τα όρια του μέσα και του έξω δυσδιάκριτα.
Η συμπαγής τοιχοποιία δίνει την εντύπωση μιας μονολιθικής κατασκευής που όμως αυτό ανατρέπεται όταν κανείς εισέλθει στον χώρο του μουσείου από την κεντρική
είσοδο. Εξ’ αρχής ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά από ένα μεγάλο αίθριο – αυλή που με τα υαλοστάσια που το σχηματίζουν χαρίζει φως και φυσικό αερισμό σε όλους τους χώρους της έκθεσης και της υποδοχής που αναπτύσσονται γύρω του. Αφού ολοκληρωθεί η περιήγηση γνωρίζοντας τα εκθέματα του μουσείου οι επισκέπτες φτάνουν στο καφέ καθώς και στον διάδρομο που τους οδηγεί στην δεύτερη ταυτότητα του μουσείου, αυτή της έρευνας και του πολιτισμού. Στο κέντρο των λειτουργιών αυτών δεσπόζει μία δεύτερη αυλή με την χρήση ενός βοτανικού κήπου. Έχοντας ποώδη φυτά και θάμνους που απαντώνται στην γύρω περιοχή όπως φασκόμηλο, ρίγανη και θυμάρι δημιουργείται μία μικρή όαση στο εσωτερικό του όλου κτίσματος. Ενώ φωτίζονται όλοι οι χώροι που το περιβάλλουν και δημιουργείται παράλληλα μια εικόνα χαλάρωσης και ηρεμίας η οποία αναπτύσσει την αποδοτικότητα στους χώρους των γραφείων, των εργαστηρίων και του πολιτισμού. Την ευταξία της ορθοκανονικότητας της διαρρύθμισης των χώρων έρχεται να διαταράξει η επιλεγμένη κλίση των δέκα μοιρών σε επίπεδο κάτοψης. Με την χειρονομία αυτή δημιουργούνται διαφορετικοί θύλακες λειτουργιών ενώ οι κοιλότητες που σχηματίζονται στο κτίσμα φτιάχνουν “φωλιές” κάνοντας το κτίριο πορώδες. Το παιχνίδισμα αυτό της μορφολογίας περνάει στις όψεις με μία θεατρικότητα που στο πέρασμα της μέρας και των εποχών αλλάζει. Προσδίδει έτσι στο κτίριο έναν χαρακτήρα ζώσας μορφής που αλλάζει μαζί με το τοπίο γύρω του.
ΕΡΓΟ: Επιστροφής Άλγος: Μουσείο στο Βελεστίνο
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Βελεστίνο, Δήμος Ρήγα Φεραίου, Ελλάδα
ΕΤΟΣ: 2023
ΕΙΔΟΣ: Διαγωνισμός
ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ: Δημήτρης Μολώνης
ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: Ιωάννης Ρέτσιος, Θεμιστοκλής Νάνας
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ: 11η θέση στις 33 συμμετοχές
